Rodzaje przebarwień
Za kolor naszej skóry, włosów i oczu odpowiedzialne są pigmenty melaninowe wytwarzane przez komórki zwane melanocytami na drodze melanogenezy. Zadaniem barwnika jest nie tylko nadanie koloru, ale także ochrona przed działaniem promieniowania UV. U osób o ciemnej karnacji melanocyty są większe i produkują więcej melaniny, co jest uwarunkowane genetycznie. Zmiany pojawiające się na skórze, odróżniające się od właściwego jej koloru nazywamy przebarwieniami. Te zmiany barwnikowe występują w postaci plam o różnej wielkości i różnych odcieniach, od jasnobrązowych do ciemnobrązowych i wynikają z zaburzeń procesów pigmentacyjnych zachodzących w skórze. Wśród przebarwień wyróżniamy:
- ostudę (melasmę), zmiany zlokalizowane na twarzy a ich przyczyną są głównie zaburzenia hormonalne,
- piegi, które są uwarunkowane genetycznie,
- plamy soczewicowate (starcze), występujące głównie u osób starszych,
- przebarwienia pourazowe i potrądzikowe, powstające w wyniku czynnika stymulującego melanogenezę jakim jest proces zapalny,
- przebarwienia posłoneczne, czyli te indukowane przez promieniowanie UV,
- zmiany barwnikowe wywołane przyjmowaniem niektórych leków.
Kwasy redukujące przebarwienia
Aby zredukować przebarwienia stosuję się składniki aktywne, których zadaniem jest hamowanie nadmiernej syntezy melaniny, złuszczanie i rozjaśnianie a także regeneracja. Skuteczną metodą na zwalczanie hiperpigmentacji są peelingi chemiczne, których działanie oparte jest na różnego rodzaju kwasach. Odpowiedni typ kwasu dobierany jest uwzględniając typ oraz stan skóry.
Alfa-hydroksykwasy, to te substancje, które ze względu na budowę i rozmiar cząsteczki z łatwością penetrują naskórek przyczyniają się do jego uplastycznienia. Do najpopularniejszych z nich należą:
- Kwas glikolowy, który zmniejsza grubość warstwy rogowej. Dzięki temu z łatwością radzi sobie z usuwaniem zmian barwnikowych. Charakteryzuje się dużą skutecznością, ale posiada również potencjał drażniący, a podczas jego stosowanie może pojawić się rumień oraz uczucie pieczenia.
- Kwas mlekowy, ze względu na nieco większy rozmiar cząsteczki, a co za tym idzie mniejszej zdolności do penetracji, może być stosowny przez osoby o skórze wrażliwej, pomaga w usunięciu przebarwień pozapalnych, a także posłonecznych.
- Kwas migdałowy, wykazuje silniejsze działanie w porównaniu z kwasem glikolowym (wartość pKa tego kwasu wynosi 3,8), jednak ze względu na duży rozmiar cząsteczki stopień penetracji naskórka jest mniejszy w porównaniu z kwasem glikolowym. Dzięki takim własnościom kwas migdałowy jest łagodniejszym środkiem złuszczającym i nie powoduje podrażnień skóry.
- Kwas cytrynowy, wykazuje działanie keratolityczne i rozjaśniające naskórek.
- Kwasy owocowe jabłkowy i winowy, które wygładzają, oczyszczają, nawilżają oraz złuszczają.
Mniej znanym kwasem, który również zaliczany jest do grupy alfa-hydroksykwasów jest kwas szikimowy. Jego nazwa pochodzi od rośliny, z której pierwszy raz go wyizolowano, z anyżu gwiaździstego. Jest to jeden z najłagodniejszych kwasów z grupy AHA, dlatego może być stosowany nawet do pielęgnacji skóry wrażliwej. Składnik ten ma doskonałe właściwości złuszczające nawet przy niskim stężeniu, a także skłania tkankę do aktywnej regeneracji. Nie wysusza i nie podrażnia skóry, jednocześnie jak wykazały badania jego roztwór ma zbliżone działanie złuszczające do kwasu glikolowego.
Beta-hydroksykwasy także znajdują swoje zastosowanie w kosmetykach przeznaczonych do walki z przebarwieniami. Mają dosyć dużą cząsteczkę i nie wnikają tak głęboko, jak alfa-hydroksykwasy. Należy do nich:
- Kwas salicylowy, który oprócz działania złuszczającego może wykazać działanie drażniące, dlatego też należy przestrzegać zalecanych jego stężeń.
Do walki z przebarwieniami wykorzystywane są także inne kwasy organiczne, takie jak: TCA i kwas pirogronowy. Ze względu na mały rozmiar cząsteczka TCA szybko przenika naskórek oraz skórę właściwą a jego działanie polega na zmniejszeniu przepuszczalności naczyń włosowatych. Po zabiegach z użyciem TCA nie obserwuje się stanu zapalnego, nie występuje również obrzęk lub jest niewielki. Kwas pirogronowy, to substancja naturalnie występująca w jabłkach, occie i sfermentowanych owocach a jego działanie podobne jest do kwasu mlekowego.
Widocznym efektem zastosowania peelingu jest złuszczanie naskórka, które może występować z różnym nasileniem. Jednak nie zawsze jest ono dobre i nie świadczy o skuteczności działania kosmetyku. Aktywność stosowanych kwasów organicznych zależy przede wszystkim od wielkości ich cząsteczek, zastosowanego stężenia, wartości pH preparatu oraz czasu i sposobu kontaktu preparatu ze skórą. Im niższa jest wartość pH kosmetyku, tym obserwujemy większą skuteczność działania, dzieje się tak ze względu na przewagę postaci niezjonizowanej kwasów przy niższym pH. Im większy nacisk oraz pocieranie, tym substancja skuteczniej wnika w głębokie partie skóry. Sama moc kwasów definiowana jest za pomocą wartości pKa, czyli ujemnego logarytmu dziesiętnego ze stałej dysocjacji kwasu (Ka). Im większa wartość pKa, tym mocniejszy jest kwas.
Wiele produktów łączy działanie kwasów z innymi substancjami aktywnymi i mechanizmami, by skutecznie spotęgować działanie na hiperpigmentacje. Takim kosmetykiem jest Samarite Divine Acid Peeling, który w swoim składzie zawiera 5% alfa-hydroksykwasów w tym kwas szikimowy, ścierniwo identyczne z minerałem a stosowany na różne sposoby działa jak peeling kwasowym, mechaniczny bądź maska.
Przeciwskazania do stosowanie peelingów kwasowych
Przy obecnych możliwościach wyboru substancji peelingujących rodzaj skóry nie wyklucza możliwości zastosowania kwasów. Odpowiedni dobrany kosmetyk i jego użycie zgodnie z zaleceniami producenta umożliwia stosowanie kwasów nawet przy skórze wrażliwej, suchej czy naczyniowej. Istnieją jednak bezwzględne przeciwskazania do stosowania peelingów kwasów, do najważniejszych z nich należą:
- obecność świeżych ran i blizn,
- fototerapia,
- alergia na składniki peelingu,
- aktywne stany zapalne skóry,
- infekcje bakteryjne, wirusowe i grzybiczne,
- przyjmowanie niektórych leków.
Do przeciwwskazań względnych, czyli tych w których zaleca się konsultację lekarza, należy np. ciąża.
Pora roku nie jest przeszkodą do stosowana kwasów. Peelingi silnie złuszczające polecane są zazwyczaj w okresie jesienno- zimowym, jednak okres letni nie musi oznaczać rezygnacji z tego typu kosmetyków. Na rynku mamy do wyboru wiele kosmetyków, z których można korzystać przez cały rok. Dzięki nim można podtrzymać efekty osiągnięte podczas wcześniejszej walki z przebarwieniami. Podczas stosowania terapii kwasowych bez względu na porę roku należy pamiętać o zabezpieczaniu skóry przed promieniowaniem UV poprzez nakładanie kremów z filtrem, najlepiej tych zawierających SPF 30 bądź SPF 50. Przebarwienia mają charakter nawrotowy, dlatego właściwa ochrona przed słońcem jest bardzo ważna także gdy już nie aplikujemy kwasów.
Przed rozpoczęciem terapii z użyciem peelingów kwasowych warto wykonać próbę na niewielkim fragmencie skóry, aby zaobserwować jej reakcję. Zalecane jest także, aby początkowo używać produktów z niewielkim stężeniem kwasu i ewentualnie stopniowo je zwiększać.
Walka z przebarwieniami to często długi proces, ale przy odpowiedniej pielęgnacji zarówno tej niwelującej już powstałe przebarwienia jak i prewencyjnej może skończyć się sukcesem. Pamiętajmy również, że niektóre z hiperpigmentacji mogą stać się niebezpieczne, dlatego wszelkie niepokojące zmiany barwnikowe należy obserwować i konsultować z lekarzem.
